VERGETEN BAROKPARELS IN ERE HERSTELD
Als vocaal en instrumentaal muziekgezelschap specialiseert het nieuwe Ensemble Gloriosus zich in barokmuziek die weinig bekend is bij het publiek, of zelden wordt uitgevoerd. Gloriosus bestaat uit professioneel opgeleide zangers en musici die zich een gemeenschappelijk doel vooropgesteld hebben: vergeten en soms miskende sacrale muziek uit de barok in ere herstellen en zelfs nieuw leven inblazen.
Onder leiding van artistiek leider Patrick Debrabandere streven zowel vocalisten als instrumentisten ernaar om de muziek een nieuwe dynamiek en verfrissende klankkleur te geven zonder afbreuk te doen aan het oeuvre van de meester-componisten van weleer en de grootsheid van hun oeuvre. We gaan voor pure emotionele expressie en diepgang en willen verbondenheid creëren, tussen de uitvoerders onderling en met ons publiek. Zodat musiceren en muziek beleven een feest wordt, net zoals de meesters het met hun lofzangen en cantates voor ogen hadden.
PRODUCTIE IN DE KIJKER
DRESDEN ANNO 1724-1726
JAN DISMAS ZELENKA
15 en 16 NOVEMBER 2025
(tijdsduur 75’)
TEST
Jan Dismas Zelenka, een uit Tsjechië afkomstig barokcomponist, werkte de laatste dertig jaar van zijn leven als kapelmeester aan het hof van Dresden. Tussen 1724 en 1726 floreerde dit hof en was een wederzijdse stimulans: het hof bood de middelen en het publiek voor zijn creativiteit, terwijl Zelenka een sprankeling van originaliteit toevoegde aan de muzikale scene van Dresden, iets van alle tijden?
Te Deum (ZWV 145 | gecomponeerd in 1724)
In deze Dresden periode componeerde Zelenka zijn indrukwekkende vijfstemmige Te Deum, een majestueus en feestelijk stuk, voor een uitgebreide bezetting, inclusief solisten, koor en orkest, dat de grandeur van het hof perfect weerspiegelt. Deze compositie toont Zelenka's meesterlijke veelzijdigheid en de ambities van het hof zelf, waarin het koor centraal staat, dat streefde naar culturele verheffing en de positie van Dresden als een belangrijk muzikaal centrum in Europa versterkte.
Vespers: Dixit Dominus (ZWV 68 | 1726)) en Magnificat (ZWV108 |1725 en ZWV107 |1727)
Het Dixit Dominus en het Magnificat werden beschouwd als de belangrijkste delen van de Vespers, iets wat Zelenka niet enkel vaak hoorde, maar ook zelf componeerde.
Zijn Dixit Dominus (ZWV 68) werd gecomponeerd voor de katholieke hofkerk in Dresden. Zelenka was destijds contrabassist in het uitstekende hoforkest van Dresden.
Hij assisteerde al een tijdje de zieke kapelmeester Johann David Heinichen, van wie hij na zijn dood het ambt als kerkcomponist overnam. Hij was dan ook verantwoordelijk voor de muziek aan het hof, die destijds nog gehuisvest was in een voormalig theater binnen het koninklijk paleis. Hij had dus vooral liturgische muziek te componeren, naast het uitvoeren van eigen en andermans werken in diverse kerkdiensten.
Hij maakt een mooie combinatie van het traditionele met die vernieuwende stijl waarin de Italiaanse invloed duidelijk aanwezig is. Hij kon zijn eigen muzikale ideeën en compositorische ideeën volgen en vorm geven.
Zo kunnen we deze composities zien als een compositiestijl die de traditie doorbreekt, in een nieuwe conventie, met orkest, feestelijke natuurtrompetten en pauken, solo- en koorstemmen te casten en de compositie vorm te geven als een meerdelig concert met uitgebreide tutti- en solobewegingen.
Boekbaar vanaf november 2025.
ALLELUJA! LOBET DEN HERREN!
(tijdsduur 100’)
Van expressieve madrigaleske eenstemmigheid tot monumentale meerkorigheid
Met dit uniek samengesteld programma biedt het Ensemble Gloriosus een indringend en verhelderend overzicht van de muzikale ontwikkelingen van de sacrale muziek in de tweede helft van de 16de eeuw en 17de eeuw.
Het orginele programma neemt de luisteraar mee van intieme madrigaleske monofone gezangen tot klinkende monumentale meerkorige composities. De compositorische en instrumentale tendensen die ontstaan binnen de Europese muzikale context in de tweede helft van de 16de eeuw en bovenal de langdurige invloed van deze muzikale vernieuwingen in de daaropvolgende eeuw, worden treffend geïllustreerd en in verband gebracht aan de hand van een coherente en unieke selectie van exemplarische maar zelden uitgevoerde werken.
De centrale figuren Heinrich Schütz en Jao Cererols worden in deze fictief samengestelde katholieke avonddienst samengebracht met de voor hen beïnvloedende componisten Gabrieli en Monteverdi, en met de volgende generatie componisten als Welter en Valls. Elk uitgevoerd werk vormt een unieke parel op zichzelf, die met de juiste kadering met tijdgenoten een verbindende toelichtende functie krijgt.
Heinrich Schütz was voornamelijk actief in Dresden, terwijl Joan Cererols, één van de belangrijkste componisten was van het Spaanse Montserrat. De ontstane Catalaanse tradities zien we ook nog terug in de composities van Lopez en Valls. Het bredere kader, waar beide componisten hun mosterd vandaan haalden, vinden we bij de leermeesters van hun generatie in Italië zoals Monteverdi en Gabrieli. De latere compositorische evolutie word geïllustreerd met een motet van Welter, wiens werk nog steeds hetzelfde treffende instrumentarium hanteert. Deze composities worden zelden uitgevoerd en passen volledig in het tijdskader qua tekstschilderende behandeling en vertellende instrumentatie.
De voorbode van de dubbelkorigheid komt terug in de start van het tweede deel met het tweestemmige Ego Dormio van Monteverdi. In dit deel kenmerkt de invloed van de Italiaanse grootmeesters zich in de vormelijke en instrumentale evolutie die we terug vinden in de muziek van Welter. Als alles samenvattende afsluiter brengen we het feestelijk vierkorige Alleluja! Lobet den Herren in seinem Heiligtum van Heinrich Schütz.
Dit programma stellen we u graag voor in onze vertrouwde locatie van het Kleine Begijnhof op zaterdag 5 oktober 2024 om 20u15.
Boekbaar vanaf oktober 2024.
MAGISTRALE BAROKKE CANTATES VAN TELEMANN, DURANTE EN HÄNDEL
(tijdsduur 70’)
Nun komm, der Heiden Heiland | G.P. Telemann
Magnificat in B | F. Durante
Meine Seele erhebt den Herrn | G.P. Telemann
O Praise the Lord with One Consent | G.F. Händel
Een muzikale reis door Duitsland, Italië en Engeland – verbonden in barok
Dit programma weeft een verrassende rode draad doorheen drie landen: Duitsland, Italië en Engeland. Elk werk dat op de pupiter ligt, weerspiegelt unieke nationale stijlen, maar toont tegelijk hoe diep de muzikale uitwisseling en inspiratie tussen deze regio’s geworteld was. Die compositorische verbondenheid vormt de kern van dit boeiende concert.
We starten in Saksen-Eisenach, waar Telemann in 1714 zijn adventscantate Nun komm, der Heiden Heiland componeerde in opdracht van het hof. Het werk ademt Siciliaanse ritmes en bevat prominente hobopartijen, een stilistische keuze die hem werd opgelegd door zijn opdrachtgever, maar die Telemann met flair wist te integreren in zijn Duitse taal.
Vanuit Telemann maken we de sprong naar Napels, met het beroemde Magnificat, in si klein, van Francesco Durante. Als leerling van Alessandro Scarlatti stond Durante middenin de Napolitaanse school, die een onmiskenbare stempel drukte op de barokmuziek van Zuid-Europa. Jean-Jacques Rousseau noemde hem in 1767 niet voor niets “de grootste meester van harmonie in Italië en zelfs in de wereld”. Zijn Magnificat bleef geliefd en werd nog tot diep in de 19de eeuw regelmatig uitgevoerd.
We keren terug naar Telemann met zijn feestelijke Meine Seele erhebt den Herrn (het Duitse Magnificat). Dit werk, vermoedelijk ook ooit door Bach uitgevoerd, barst van de instrumentale energie. De rijke bezetting - met onder andere blazers die het vocale colla parte versterken - geeft het geheel een opgewekt en majestueus karakter.
Het slotwerk komt uit Engeland, met het sprankelende O praise the Lord with One Consent van Georg Friedrich Händel. Dit anthem ademt feestvreugde en zit vol Italiaanse flair, niet toevallig dankzij hergebruik van materiaal uit Händels jonge jaren in Italië. De bezetting is aangepast aan de bescheiden middelen van een Engels landgoedorkest: solostemmen, koor, hobo’s, strijkers en continuo. Maar wat het aan schaal mist, wint het aan kleur en variatie.
Een rijk geschakeerd programma dus, dat je meeneemt langs barokke parels uit drie landen - en tegelijk laat voelen hoe muziek, over grenzen heen, altijd blijft verbinden.
Boekbaar vanaf oktober 2022
AVE REGINA CAELORUM | EEN LITANIE- EN VESPERDIENST VAN JOHANN CASPAR FERDINAND FISCHER
(tijdsduur 75’)
In 1701 verscheen in Augsburg een bundel vesperpsalmen van Johann Caspar Ferdinand Fischer (1656-1746). Patrick Debrabandere verdiepte zich in dit lijvige boekwerk en stelde een vesperdienst samen zoals die zeer waarschijnlijk weerklonk in het Zuid-Duitse Schlackenwerth, waar Fischer 25 jaar lang kapelmeester was. De vesperdienst wordt ingeleid door twee litanieën en drie hymnen ter ere van de Maagd Maria. Ze zijn afkomstig uit Fischers opus 5 dat in 1711 gepubliceerd werd.
Tijdens zijn opleiding in Dresden boog Fischer zich niet enkel over het strenge contrapunt, maar kwam hij ook uitgebreid in contact met de plechtstatige Franse stijl van Lully. Daarnaast ontsnapte ook hij niet – net zomin als zijn tijdgenoten – aan het alles dominerende brio van de Italiaanse muziek. Fischers stijl is niet enkel elegant en doorzichtig, maar weet ook te boeien door een doorwrocht en krachtig geconstrueerd contrapunt. Net als Buxtehude, Pachelbel en Kuhnau plaveide Fischer mee de weg voor J.S. Bach en G.F. Händel.
Fischer en Händel
(tijdsduur 85’)
Het programma bestaat uit een vesperdienst die door dirigent en artistiek leider Patrick Debrabandere werd samengesteld uit het rijke oeuvre van vesperpsalmen van Johann Caspar Ferdinand Fischer. In dit combinatieprogramma worden twee psalmbewerkingen weggelaten.
Het concert wordt afgesloten met het anthem "O Praise the Lord with One Consent" (HWV 254) van Händel. Dit anthem werd als onderdeel van drie hymnes tussen 1717 en 1718 gecomponeerd voor Cannons, een landgoed in de buurt van Londen. Ze ontlenen hun bijnaam, de Chandos Anthems, aan de eigenaar van het landgoed, de eerste hertog van Chandos. Dit werk kent een feestelijk karakter en een gevarieerde orkestbegeleiding. Händel leent ouder materiaal uit zijn Italiaanse periode en zijn eerdere werken voor de Chapel Royal in Londen – een standaardprocedure voor deze componist, die bijzonder succesvolle stukken hergebruikte als uitgangspunt voor zijn latere werken. De bezetting voor solostemmen, koor, hobo, strijkers en continuo werd afgestemd op de muzikale middelen van het kleine landgoed, wat gebruikelijk was in deze tijd.
Voor onze concerten roepen we steeds alle hens aan dek. We verzamelen (minimaal) tien professioneel gevormde zangers – waaronder de solisten – en het zeskoppige instrumentale ensemble voor Fischer wordt uitgebreid tot acht instrumentisten voor het anthem van Händel. Samen staan wij klaar om enerzijds de vergeten meester uit de Duitse barok te doen herleven en anderzijds om de feestelijke lofzang van Händel alle eer aan te doen.
Boekbaar vanaf oktober 2022
Barokke stemmen in de Zuidelijke Nederlanden
(tijdsduur 100’)
Welluidende barokmuziek uit de 17de en 18de eeuw in onze gewesten
Terwijl componistennamen als Vivaldi, Händel en Mozart velen bekend in de oren klinken, zorgt een opsomming van tijdgenoten die in onze contreien actief waren eerder voor gefronste wenkbrauwen. Gelukkig blijkt het compleet achterhaald wanneer musicologen uit de vorige eeuw stellen “dat de Vlamingen geen rol meer speelden in de geschiedenis van de barokmuziek”[1] of dat de “muzikale voortbrengst in de Nederlanden zelden de gewone middelmaat overschrijdt”[2].
Het zou ook bevreemdend zijn dat enerzijds Vlaamse barokschilders als Rubens of Van Dyck wél bekendheid genoten in binnen- en buitenland, en dat er anderzijds in diezelfde periode in onze contreien geen muziek meer zou gecomponeerd zijn na de zo vermaarde Vlaamse polyfonisten, of dat ze geen deel meer zouden uitgemaakt hebben van (kruisbestuivende) invloeden. Er werd in de zeventiende en achttiende eeuw bij ons immers druk gemusiceerd en ijverig gecomponeerd, waarbij uiteraard uitheemse invloeden herkenbaar zijn. Wat onze eigen toondichters in die periode op papier zetten, blijkt toch niet zo minderwaardig te klinken, waarbij we niet mogen vergeten dat in die tijd de uitvoerders bij voorkeur eigentijdse en inheemse muziek vertolkten.
Composities zoals deze uit de vergetelheid halen en hen opnieuw eer aandoen, is het aanknopingspunt voor Ensemble Gloriosus. De beschreven muziek kan namelijk gerust de vergelijking met buitenlandse componisten doorstaan. Deze productie is uitgewerkt rond 17e- en 18e-eeuwse barokke figuren van “bij ons”, waarbij we componisten als Hollanders, Hacquaert, Bréhy, Du Mont, De Croes en de Gentse Krafft nalatenschap met trots lieten weerklinken in het authentieke kader van de barokke kerk van het rustieke Begijnhof op 7 oktober 2023.
Boekbaar vanaf oktober 2023